Atopowe zapalenie skóry (AZS) to jedna z najczęściej występujących chorób alergicznych skóry, która przeważnie występuje u dzieci, a jej objawem jest charakterystyczny świąd. Mówi się, że jest to choroba cywilizacyjna. Można wyróżnić trzy postacie tej choroby: niemowlęcą, dziecięcą oraz dorosłych. Bardzo ważne jest rozpoczęcie odpowiedniego leczenia, gdzie używa się preparatów, które stosuje się miejscowo albo ogólnoustrojowo.

Co to jest atopowe zapalenie skóry i jakie są jego przyczyny?

Atopowe zapalenie skóry to alergia skóry, w której dochodzi do powstawania świądu, pieczenia, zmian rumieniowych na skórze, które pojawiają się w wyniku odpowiedzi na określony alergen. Dzieci, które chorują na AZS, mogą w przyszłości mieć astmę alergiczną i alergiczny nieżyt nosa.

atopowe zapalenie skóry

Obecnie naukowcy są zdania, że przyczyny atopowego zapalenia skóry są wrodzone, ponieważ częściej występuje ono u dzieci, których rodzice też chorują na tę chorobę. Jednak do tej pory nie odkryto, jak dziedziczy się AZS. Duże znaczenie ma również tutaj budowa skóry, która u osób chorych szybciej traci wodę, a poprzez to jest bardziej podatna na nadmierne wysuszenie. Ma to związek też ze zmniejszoną ilością ceramidów, czyli lipidów, które znajdują się w warstwie rogowej naskórka. W wyniku uszkodzenia tej warstwy mogą również przenikać do wnętrza skóry różne drobnoustroje, które mogą zaostrzyć przebieg AZS.

Objawy atopowego zapalenia skóry

Takim najważniejszym objawem tej choroby jest świąd skóry, ale nie został do końca poznany mechanizm jego powstawania. Jednak zwiększa się on, gdy skóra jest bardzo sucha i podrażniona. Takie swędzenie może występować przez cały dzień, ale do jego nasilenia się dochodzi wieczorem i w nocy. Świąd ten jest w każdej postaci choroby, a inne jego objawy zależą od wieku osoby chorej.

Można wyróżnić trzy postaci choroby:

  1. niemowlęcą,
  2. dziecięcą,
  3. młodzieży i dorosłych.

Przy atopowym zapaleniu skóry w postaci niemowlęcej mogą pojawić się sączące się zmiany grudkowe, które są zlokalizowane głównie na skórze twarzy, a potem one zasychają i tworzą strupy. Do zajęcia dochodzi na policzkach i czole, a nos, usta i broda nie są zazwyczaj zmienione chorobowo. Zmiany te mogą się też pojawić na tułowiu, jak i wyprostnych stronach kończyn. Bardzo często dochodzi do nadważenia bakteryjnego, które powstaje w wyniku drapania swędzącej skóry. Jeśli dojdzie do zajęcia skóry głowy, to włosy są suche i łamliwe.

Przy AZS w postaci dziecięcej zmiany pojawiają się głównie w zgięciach stawów kolanowych, łokciowych, nadgarstkowych, na karku oraz na grzbietach rąk i stóp. Jeśli zmiany pojawiają się na twarzy, to są one głównie zlokalizowane w okolicy oczu i ust. Są to najczęściej zmiany rumieniowe z dużą suchością skóry i łuszczącym się naskórkiem. Pojawia się też świąd, który nasila się w nocy. W tym wieku choroba może być kontynuacją postaci niemowlęcej, ale też może pojawić się po raz pierwszy.

Przy AZS, które pojawia się u młodzieży i dorosłych, dochodzi do zajęcia zgięciowych powierzchni kończyn, nadgarstków, ramion, palców rąk i stóp, plecówy oraz okolic oczu i ust. Może również dojść do zajęcia okolicy krocza. Zmiany tutaj mają również charakter rumieniowy wraz ze złuszczaniem się naskórka, przeczosami, nadżerkami i strupami, które powstają w wyniku drapania.

Co wywołuje i nasila objawy?

Objawy mogą się pojawić albo nasilić w związku z odpowiedzią na różne antygeny, takie jak:

  • alergeny pokarmowe – na ciężkość przebiegu postaci niemowlęcej ma wpływ uczulenie na białko mleka krowiego i/lub jaja kurzego, ale do tej pory nie udowodniono, że odstawienie pokarmów zwierających te białka zmniejsza nasilenie się objawów choroby;
  • alergeny wziewne – np. pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt mogą nasilać te objawy;
  • drobnoustroje – u większości osób z AZS stwierdza się obecność gronkowców na skórze, które powodują, że choroba ma bardziej ostry przebieg.

Czynniki, które nasilają atopowe zapalenie skóry, to:

  • częste mycie;
  • szybkie zmiany temperatury powietrza;
  • suche powietrze;
  • silny stres;
  • ekspozycja na alergeny wziewne, pokarmowe i kontaktowe;
  • zakażenie skóry, a przeważnie gronkowcem złocistym;
  • kontakt z czynnikami drażniącymi, np. kosmetyki, detergenty czy środki czystości.

Diagnoza atopowego zapalenia skóry

Diagnoza atopowego zapalenia skóry musi być wykonana przez odpowiedniego specjalistę, jakim jest alergolog albo dermatolog. Rozpoznanie można dokonać na podstawie stwierdzenie przewlekłego charakteru choroby, a także częste jej nawroty, typowa lokalizacja albo występowanie świądu czy atopii u najbliższej osoby. Pomocniczo można oznaczyć IgE oraz stężenie eozynofili we krwi, a także można wykonać testy skórne.

Leczenie atopowego zapalenia skóry

W leczeniu AZS stosuje się:

  • leczenie miejscowe,
  • leczenie ogólnoustrojowe.

W leczeniu miejscowym stosuje się glikokortykosteroidy w postaci maści, które są tutaj podstawą leczenia. Dzięki takiemu leczeniu przeciwzapalnemu zmniejsza się nasilenie zmian skórnych. Nasilenie objawów mogą również zmniejszyć maści lub krem w postaci inhibitorów kalcyneuryny. Dzięki nawilżeniu skóry zmniejsza się łuszczenie się oraz odczuwalność świądu. Natomiast leczenie ogólnoustrojowe polega na doustnym stosowaniu glikokortykosteroidów. Poza tym w zaostrzeniach można zastosować leki przeciwhistaminowe.

Jak pielęgnować skórę?

W pielęgnacji skóry z AZS bardzo ważne znaczenie ma jej systematyczne nawilżanie i natłuszczanie. Można to robić, np. podczas kąpieli, ale trzeba pamiętać wtedy o kilku zasadach:

  • kąpiel powinna trwać od kilku do kilkunastu minut, ok. 10 – 15 min., a to zależy od nasilenia stanu zapalnego skóry;
  • temperatura wody to 33 - 34°C;
  • do wody można dodać emulsje, płyny, oleje naturalne i mineralne o pH 5,5.

Po kąpieli trzeba delikatnie osuszyć skórę miękkim ręcznikiem, ale bez pocierania. Następnie, po około pięciu minut po kąpieli, można zastosować obojętne preparaty nawilżająco – natłuszczające na całą skórę, a także miejscowych leków przeciwzapalnych w obrębie zmian skórnych.

Lepiej unikać:

  • perfumowanych mydeł,
  • soli kąpielowych,
  • aromatyzowanych produktów kosmetycznych.

Natomiast do natłuszczania bardzo dobrze sprawdzą się łagodne kremy, które zawierają parafinę, lanolinę, oliwę z oliwek albo olej lniany. Poza tym duże znaczenie ma również wybór odpowiednich ubrań, które powinny być luźne i wyprodukowane z delikatnych włókien naturalnych, które nie będą podrażniały skóry.