Błonica to poważna choroba, która jest chorobą ostrą i zakaźną o różnym umiejscowieniu oraz przebiegu. Jest ona wywoływana przez Gram-dodatnią nieruchomą pałeczkę, a jest to maczugowiec błonicy. Ma ona działanie miejscowe i ogólne, a wyróżnia się trzy jej typy: gravis, mitis oraz intermedius,

Jak rozwija się błonica?

Takie miejscowe działanie tych pałeczek polega na wytwarzaniu błon rzekomych, które są ściśle związane z podłożem. Błony rzekome pojawiają się na błonie śluzowej lub na skórze. Ich działanie polega na tym, że przez maczugowce jest wydzielana toksyna – egzotoksyny, które są uwalniane z miejsca kolonizacji do krwi. Ta toksyna wytwarzana jest tylko poprzez te maczugowce, które mają zdolność do jej wytwarzania poprzez zakażenia, tzw. tox+ fagami.

Błonica rozprzestrzenia się drogą kropelkową od osoby chorej albo nosiciela maczugowców lub poprzez bezpośredni kontakt z przedmiotami, z którymi miała kontakt osoba chora, ale też roznosi się poprzez uszkodzoną skórę.

Objawy błonicy

Można wyróżnić kilka postaci klinicznych błonicy.

Błonica gardła

Błonica ta może przebiegać w czterech postaciach:

  • w postaci umiejscowionej,
  • w postaci postępującej,
  • w postaci toksycznej,
  • w postaci hiperotoksycznej.

W postaci umiejscowionej jest podobny przebieg, jak przy anginie nieżytowej albo włóknikowej. Występuje ona u osób dorosłych i jest to najlżejsza postać tej choroby, Jej objawy to zaczerwienienie oraz obrzęk migdałków podniebiennych i ich okolic. Bardzo trudno jest ją odróżnić od innych postaci angin nieżytowych. Tutaj przeważnie dochodzi do samoistnego wyleczenia.

Natomiast w postaci zatokowej mogą być widoczne białawe naloty, które pojawiają się na jednym lub obu migdałkach. Objawy przypominają najczęściej anginę zatokową paciorkowcową. Jednak rozróżnia je to, że w błonicy trudniej jest zdjąć naloty, ponieważ są one twardsze i trudno jest je rozetrzeć. Jeśli usunie się nalot, to podłoże może lekko krwawić. Okoliczne węzły chłonne stają się obrzmiałe i są mało bolesne. Chory może mieć gorączkę do 38 stopni Celsjusza, a do tego jest blady, ma złe samopoczucie, tętno jest przyspieszone nieproporcjonalnie do temperatury ciała. Z ust można wyczuć przykry i mdły zapach. U osób nieleczonych może dojść do późnych zespołów toksycznych, czyli do porażenia obwodowego czy zaburzenia pracy serca.

Jest jeszcze postać postępująca, gdzie naloty przechodzą poza obręb migdałków i mogą się roznosić w kierunku krtani, co objawia się krupem wtórnym. Stan chorego jest bardziej ciężki. Pojawiają się następujące objawy:

  • ból gardła,
  • trudności w przełykaniu,
  • okoliczne węzły chłonne stają się duże i bolesne,
  • temperatura rośnie do 39 – 40 stopni Celsjusza,
  • tętno jest bardzo szybkie.

Mogą pojawić się również skutki działania jadu błoniczego, czyli porażenie podniebienia miękkiego, białkomocz, zaburzenia pracy serca.

Natomiast postać toksyczna jest postacią ciężką i ma niepewne rokowania. Na migdałkach tworzą się naloty, które mają jednolitą błonę, która wychodzi rozlegle poza granice migdałków i mogą sięgać w błonę śluzową. Są mniej twarde niż w poprzednich postaciach i mają kolor brudnoszary lub zielonkawy. Z ust chorego wyczuwa się gnilny zapach, a jego stan jest ciężki. Chory jest blady, ma podkrążone oczy, tętno jest szybkie i słabo wyczuwalne, skóra jest wilgotna, a temperatura dochodzi do 38 – 40 stopni Celsjusza, ale chory jest również apatyczny i osłabiony. Dochodzi do wyrównania zarysów szyi, a dzieje się tak, ponieważ węzły chłonne podżuchwowe oraz szyjne duże powodują to z obrzękiem tkanki okołowęzłowej. Dla chorego bardzo groźne będą objawy toksycznego uszkodzenia mięśnia sercowego, układu bodźcotwórczego i przewodzącego. Może też dojść do nagłego zatrzymania krążenia. Po zastosowaniu leczenia może się jeszcze utrzymywać porażenie nerwów obwodowych.

W postaci hiperotoksycznej, poza opisanymi wyżej objawami, dochodzą jeszcze zaburzenia hematologiczne, czyli:

  • granulocytopenia,
  • agranulocytoza,
  • objawy uogólnionej skazy krwotocznej.

Do śmierci może dojść nawet w ciągu 1 – 2 dni, ale częściej w 7 – 10 dniu choroby.

Błonica krtani

Inaczej jest określana jako dławiec lub krup. Jest to bardzo rzadka postać błonicy, która jest szczególnie niebezpieczna u dzieci. Jej cechą charakterystyczną jest tworzenie się błon rzekomych, które wyściełają wewnętrzną powierzchnię krtani. Na początku pojawiają się takie objawy, jak szczekający kaszel, chrypka oraz zupełny bezgłos. Natomiast w cięższych postaciach pojawiają się trudności z oddychaniem, co jest spowodowane zwężeniem krtani przez błony, które ciągle narastają. Pozostałe objawy są podobne jak w innych postaciach błonicy.

Błonica nosa, ucha i błonica skóry

Te postacie błonicy są łagodne i bardzo rzadko występują. Można je rozpoznać tylko na podstawie badań bakteriologicznych.

Diagnoza błonicy

Poza badaniami bakteriologicznymi wykonanymi na podstawie materiału pobranego ze zmian, można wykonać badanie wymazu na obecność maczugowców błonicy oraz posiew na pożywce. Materiał można pobrać, np. z gardła, krtani, nosa.

Leczenie błonicy

W każdym przypadku podejrzenia błonicy należy jak najszybciej podać surowicę przeciwbłoniczą. Dawka takiej surowicy zależy od postaci klinicznej czasu trwania choroby. Jeśli choroba trwa dłużej, to tym większa powinna być dawka surowicy.

Poza surowicą stosuje się antybiotyki: penicylinę, erytromycynę, klindamycynę, rifamycynę.

Zapobieganie błonicy

Szczepienie przeciwko błonicy znajduje się w kalendarzu szczepień, który obowiązuje w Polsce.